ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းႏွင့္သမိုင္းမွတ္တမ္း

ကေဘာ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းေဒသဟာ အိႏိၵယ-ၿမန္မာ ႏွစ္ႏုိင္ငံသမုိင္းမွာ အေရးပါတဲ့အရပ္တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ကာလေတြကတည္းကစၿပီး မဏိပူရ္ၿပည္သားေတြနဲ႔ သူပုိင္ကုိယ္ပုိင္အၿပဳိင္လုအၿငင္းပြားခဲ့ၾကတဲ့ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာဗမာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းက စစ္ကုိင္းတုိင္းအထက္ပုိင္းေဒသမွာတည္ရွိၿပီး၊ သမုိင္းအစဥ္ အလာအားၿဖင့္ တိဘက္-ဗမာအႏြယ္၀င္ေတြၿဖစ္တဲ့ ကူကီး၊ ခ်င္း၊ နာဂႏွင့္ ကတူး-ကနန္း လူမ်ဳိးေတြအပါအ၀င္၊ ရွမ္းလူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕တုိ႔ေနထုိင္ရာအရပ္ၿဖစ္ပါတယ္။ ကသာခရုိင္အတြင္းက ဗန္းေမာက္ ၿမဳိ႕နယ္ေရႊေက်ာင္းရြာအနား မွာၿမစ္ဖ်ားခံတဲ့ မူးၿမစ္ဟာ ဒီအရပ္ မွာအေရးအပါဆံုးၿမစ္ၿဖစ္ၿပီး အေနာက္ဘက္ ရွိခ်င္းတြင္းၿမစ္ ထဲကုိဆီး၀င္ သြားပါတယ္။ ဒီအရပ္ဟာ မူလကတည္းက အထက္ပါ လူမ်ဳိးမ်ားရဲ႕ သမုိင္း၀င္ အရပ္ ေဒသပဲၿဖစ္ပါတယ္။

ေတာင္ငူေခတ္ၿဖစ္တဲ့ ၁၅၅၅-၁၅၅၉ ကာလေတြမွာ ဗမာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းနယ္ေၿမေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ဗမာဘုရင္လက္ေအာက္ခံနယ္ေၿမေတြၿဖစ္ခဲ့သလုိ၊ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာလည္း ဗမာဘုရင္ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ ေအာက္ကုိ ပထမဆုံးအၾကိမ္က်ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီကာလေတြမတုိင္မီမွာေတာ့ သက္ဆုိင္ရာ လူမ်ဳိးစုေတြ ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ပုံစံ ေစာ္ဘြားအုပ္ခ်ဳပ္မွဳစနစ္ေတြနဲ႔သာအသီးသီးရွိေနခဲ့ၾကတာၿဖစ္ပါတယ္။ ၁၈ ရာစုမွာ မဏိပူရ္ၿပည္သားေတြ ၿပန္လည္မသိမ္းပုိက္ခ်ိန္အထိ၊ ယခုအိႏိၵယရဲ႕မဏိပူရ္ေဒသဟာ ဗမာဘုရင္ကုိ အခြန္ ဆက္သရတဲ့အခြန္ထမ္းၿပည္နယ္တစ္ခုၿဖစ္ခဲ့တယ္လုိ႔သမုိင္းမွတ္တမ္းေတြမွာမွတ္သားဖူးပါတယ္။ 

ေနာက္ပုိင္းမွာ ဌင္းတုိ႔ က ဗမာဘုရင္ရဲ႕နယ္ေၿမေတြၿဖစ္တဲ့ ေၿမာက္ပုိင္းေဒသေတြကိုပါ ၁၇၅၀ ခုႏွစ္ ၀န္းက်င္ထိတုိင္မၾကာ ခဏဆုိ သလုိ ၀င္ေရာက္စီးနင္း တာေတြလုပ္လာတဲ့အခါ၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဘၾကီးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ၁၇၅၆-၁၇၅၈ မွာေတာ့ မဏိပူရ္အထိၿပန္လည္ သိမ္းပုိက္ၿပီး အခြန္စား ၿပည္နယ္အၿဖစ္ထားရွိၿပန္ပါတယ္။ အဲ့ဒီခ်ိန္ ကစၿပီး၊ မဏိပူရ္ၿပည္နယ္ဟာ ဗမာဘုရင္ကုိပုန္ကန္တဲ့ ေတာ္ လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၁၉ ခုႏွစ္မွာ ေတာ့ ဘၾကီးေတာ္ဘုရားရဲ႕တပ္ေတြက အၿပီးတုိင္၀င္ ေရာက္ သိမ္းပုိက္လုိက္ပါေတာ့တယ္။

ဒီနယ္ေၿမကုိ ေနာင္အခါ အဂၤလိပ္-ဗမာ ပထမစစ္ပြဲအၿပီး အင္း၀ဘုရင္ကုိယ္စားလွယ္ေတာ္ၿဖစ္တဲ့ မဟာမင္းလွေက်ာ္ထင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္အစုိးရကုိယ္စားလွယ္ေတာ္စစ္ဗုိလ္ေတြခ်ဳပ္ဆုိခဲ့တဲ့ (၁၈၂၄-၁၈၂၆) ရႏၲပုိစာခ်ဳပ္အရ မဏိပူရ္ၿပည္နယ္ကုိ အဂၤလိပ္ပုိင္အိႏိၵယႏုိင္ငံထဲေပးလုိက္ရေပမယ့္၊ အဂၤလိပ္ေတြကေတာ့ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္း ေဒသအထိကုိထည့္သြင္းခ်င္ခဲ့တာပါ။ ဒီခ်ိန္ကစၿပီး၊ ႏွစ္ႏုိင္ငံနယ္နမိတ္မ်ဥ္းႏွင့္ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္ ၀ွမ္းေဒသပုိင္ဆုိင္ေရးဟာ အၿငင္းပြားစရာ အၿဖစ္ကာလအတန္ၾကာရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၃၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ၿဗိတိသ်ွအစုိးရက ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာ သမုိင္းေၾကာင္းအရ မဏိပူရ္ သားေတြႏွင့္မပတ္သက္တာေၾကာင့္၊ ဗမာၿပည္ဘက္ကုိထည့္သြင္းကာ နယ္နမိတ္မ်ဥ္းကုိပါ ၿပန္လည္ေရး ဆြဲေပးခဲ့ရာက ခုခ်ိန္ထိ ၿမန္မာၿပည္ဘက္ မွာရွိေနရတာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒါကုိ၊ အခ်ဳိ႕က၊ လြတ္လပ္ၿပီး အိႏိၵယႏုိင္ငံရဲ႕ပထမဆုံး ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ၿဖစ္သူ ေနရူးက လက္ေဆာင္အၿဖစ္ဗမာၿပည္ကုိ ေပးခဲ့ဟန္ ေၿပာဆုိေန ၾကတာေတြၾကားဖူးပါတယ္။ သမုိင္းကုိအၿမင္မမွားေစဖုိ႔ တင္ၿပလုိက္ၿခင္းသာၿဖစ္ပါသည္။ 

ပတ္လည္ရုိက္ေနေသာလူမ်ဳိးစုအမည္ေလးမ်ား

အ၀တ္အစားကုိအၿမဲေၿပာင္းလဲ၀တ္ဆင္ၾကသလုိပဲ ၿမန္မာၿပည္မွာ ဘာသာစကားေတြဟာလည္းအၿမဲေၿပာင္း လဲေနၾကတယ္။ သမုိင္းေၾကာင္းတစ္ေလ်ွာက္မွာ စကားတစ္ခ်ဳိ႕ဟာ အၿခားတစ္ခုရဲ႕လႊမ္းမုိးမွဳခံရလုိ႔ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ လူမ်ဳိးတစ္ခုက ပုိဖြံ႔ၿဖဳိးတဲ့အၿခားလူမ်ဳိးတစ္ခုရဲ႕စကားကုိအထင္ၾကီးရာကပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဘာသာစကားေတြဟာ ေၿပာင္းလဲ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတတ္တဲ့သဘာ၀ေတြရွိခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ လူမ်ဳိးတစ္ခုရဲ႕မူလနဲ႔ဆုိင္ တဲ့အေၾကာင္း အရာေလးေတြကိုေလ့လာရာမွာ ေရာေထြးရွဳပ္ေထြးမွဳေလးေတြရွိေနတာကုိေတြ႕ရမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဘယ္လုိၿဖစ္လာတယ္ ဆုိတာကုိအတည္ၿပဳေၿပာဖုိ႔ခက္ေပမယ့္၊ သမုိင္းေလ့လာ သူေတြအတြက္အေထာက္အကူ ၿဖစ္မယ္ထင္တဲ့ အေၾကာင္း အရာေလးေတြကိုတင္ၿပလုိက္ပါတယ္။

အဂၤလိပ္ေတြအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္၀န္းက်င္ခန္႔ကတည္းက ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ေဒသခံလူမ်ဳိး စုေတြကုိ အုပ္စုခြဲစာရင္းၿပဳစုၾကရာမွာ ဘာသာစကားအမ်ဳိးအစားႏွင့္အုပ္စုဟာ တစ္ခုတည္းေသာအေၿခခံၿဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း၊ ထုိစဥ္က ၿပည္နယ္ႏွင့္တုိင္းေဒသေတြကုိဖြဲ႔စည္းရာ မွာေတာ့ ဘာသာစကားအုပ္စုဆက္စပ္မွဳ ကုိအေၿခမခံပဲ၊ ပထ၀ီအေနအထားႏွင့္ေဒသအေၿခအေနအေပၚမွာသာ အေၿခခံခဲ့တာၿဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ ရွမ္းၿပည္နယ္မွာဆုိ လူဦးေရအမ်ားဆုံးၿဖစ္တဲ့ရွမ္းလူမ်ဳိးၿပီးရင္၊ မတူညီတဲ့ဘာ သာစကားအုပ္စုအနည္းဆုံး ၄ မ်ဳိးထဲက မ်ဳိးႏြယ္စုခြဲေပါင္း ၃၃ မ်ဳိးႏွင့္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမဟုတ္သူ အၿခားတုိင္းရင္းသား ေတြလည္းပါ၀င္ေနတာ ေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ အၿခားၿပည္နယ္ေတြမွာပါ ဒီလုိအေၿခအေနေတြရွိေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီခ်ိန္မွာ အဲ့ဒီအုပ္စု ကြဲလူမ်ဳိးစုေတြအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆုိင္ရာ ကုိယ္စားၿပဳမွဳေတြလုိအပ္လာရ တာၿဖစ္ပါတယ္။ ထုိစဥ္က အုပ္စုဖြဲ႔မွဳအရ ၿမန္မာၿပည္မွာ ဘာသာစကားေပါင္း ၁၃၅ မ်ဳိးရွိခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိေပမယ့္၊ ယခုအခါ ဒီထက္ပိုၿပီးရွိေနတဲ့အတြက္ ၁၃၅ မ်ဳိးဟာ ကုိးကားသင့္တဲ့စာရင္းအေရအတြက္မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။   

တစ္ခုထူးၿခားတာေလးက၊ တုိင္းရင္းလူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕ရဲ႕အမည္နဲ႔ပတ္သက္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ ကရင္၊ ကခ်င္၊ ႏွင့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႔ရဲ႕ အမည္ေတြဟာ ဌင္းတုိ႔က ကုိယ့္ကုိကုိယ္ေခၚတဲ့အမည္ေတြမဟုတ္ပဲ၊ အၿခားလူမ်ဳိးတစ္ခုက ေခၚတဲ့အမည္ေတြသာၿဖစ္တာကုိေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ့္ကုိကိုယ္ ကရင္က ဘကေညာ၊ ကခ်င္က ဂ်င္းဂ္ေဖာ (ဂ်ိမ္းေဖာ)၊ ခ်င္းက (လုိင္၊ ဇိုမီး) လုိ႔ေခၚၾကပါတယ္။ အဂၤလိပ္ေခတ္စစ္တမ္းတစ္ခုၿဖစ္တဲ့ J.J. Bennison, I.C.S ရဲ႕အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ ဒီလူမ်ဳိးသုံးခုရဲ႕အမည္ဟာ ဗမာစကားၿဖစ္တဲ့ Kakhyen ဆုိတဲ့အသုံး အႏွဳန္းကေန ဆင္းသက္လာၿခင္းၿဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္းသုံးသပ္ထားပါတယ္။ ဗမာလုိဘယ္လုိ အသံထြက္တယ္ဆုိတာ ကိုေတာ့ အတိအက်မသိေပမယ့္၊ အဲ့ဒီဗမာစကားလုံးရဲ႕အဓိပၸယ္အားၿဖင့္ ေတာ့ ယဥ္ေက်းမွဳေနာက္က်သူ ေတာင္ေပၚသားမ်ား (wild hill tribes) လုိ႔ထြက္ေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ဘယ္လို ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ အဲ့ဒီလူမ်ဳိးေတြ အမည္ရဲ႕ အေရွ႕ဗ်ည္းသံကိုၿဖဳတ္လုိက္ရင္ အေနာက္စကားလုံးေတြၿဖစ္တဲ့ ဗ်ည္းႏွင့္သရေတြ (_yin, _chin_, _chin) ဟာ ဘာသာေဗဒသေဘာအရတူေနတာကုိေတြ႕ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ၁၃ ရာစုမွာ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ ရွမ္း ေတြကုိ ေနာင္အခါ ေရွ႕သရသံ (သုိ႔မဟုတ္ ရပ္သံ)တစ္လုံးတုိးၿပီး အဆမ္ (Assam) ဆုိၿပီး အာသံၿပည္မွာ ေခၚတာကုိေတြ႔ရမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ အၿငင္းပြားဖုိ႔မဟုတ္ပဲ၊ အမည္နာမ ဆုိင္ရာသမုိင္းေလ့လာသူေတြအတြက္ သုံးသပ္စရာအၿဖစ္တင္ ၿပလုိက္ၿခင္းသာၿဖစ္ပါတယ္။  

ရွမ္းဆုိတဲ့အေခၚအပါအ၀င္အၿခားလူမ်ဳိးစုနာမည္ေတြဟာလည္းစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းပါတယ္။ ရွမ္းေတြက တကယ္ေတာ့ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ ေတာင္ေပၚေနရွမ္းမ်ား လုိ႔အဓိအဓိပၸယ္ရတဲ့ တုိင္းလုိင္ Tai Loi (သုိ႔မဟုတ္) ခြန္လုိင္ Khun Loi လုိ႔ေခၚေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ကခ်င္ႏွင့္နာဂ ေတြကေတာ့ရွမ္းေတြကို ရွမ္/ဆန္မ္ (Sham/Siam) လို႔ေခၚပါတယ္။ ရွမ္းေတြက်ေတာ့ ကခ်င္ကုိ ခန္းဂ္ (Khang) လုိ႔ေခၚၿပီး ေနာက္က်က်န္ ရစ္သူလုိ႔အဓိပၸယ္ရပါတယ္။  ကခ်င္က က်ေတာ့ ခ်င္းလူမ်ဳိးကုိ ခန္းဂ္ဆုိတဲ့နာမည္အတုိင္းပဲ ၿပန္ေခၚၿပန္ပါတယ္။ အဓိပၸယ္ အားၿဖင့္လည္းဆင္တူမယ္ထင္ပါတယ္။ ကခ်င္က လခ်ိတ္ကုိ လရွီဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နဳန္လူမ်ဳိး က(Nung) ေယာရင္ (Yawyin) ကုိ လရွီဟူ၍လည္းေကာင္းေခၚပါတယ္။ နဳန္ကပဲ ရွမ္းကုိက်ၿပန္ေတာ့ မူ၀ါ (Muwa) တဲ့။ မူ၀ါဆုိတာ ကခ်င္ႏွင့္နာဂ က တရုတ္ကုိေခၚတဲ့ နာမည္ၿဖစ္ေနၿပန္ပါတယ္။ ဒီလုိပဲ ၿမန္မာၿပည္မွာ ရွိတဲ့ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေတြရဲ႕အမည္ေတြဟာ ပတ္လည္ရုိက္ရွဳတ္ေနတာကုိေလ့လာေတြ႕ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ဆုိရင္ အဲ့လုိနာမည္မ်ဳိးေတာင္ မရွိတာေတြ႔ ရပါတယ္။ လူမ်ဳိးစုတစ္ခုကုိအၿခားမ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခုက ေခၚတြင္တဲ့ အမည္ေတြမွာ နာမ္ႏွိမ္တာတုိ႔၊ ခ်ဳိးႏွိမ္တဲ့သေဘာနဲ႔ေခၚတာမ်ဳိးေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာ၊ ဗမာက ယုိးဒယား ကုိ နာမ္ႏွိမ္တဲ့သေဘာနဲ႔ အယုတ္ဒယ လုိ႔ေခၚတာမ်ဳိးေပါ့။

ဘယ္လိုပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ အမည္နာမအေခၚအေ၀ၚေလးေတြဟာ သမုိင္းအခ်ဳိးေကြ႕တစ္ေနရာရာမွာ အေၾကာင္း တစ္မ်ဳိး မ်ဳိးေၾကာင့္ေပၚေပါက္လာတဲ့ အေထာက္အထားေလးေတြၿဖစ္တာမုိ႔ ပညာရပ္ရွဳေထာင့္ ဘက္ ကေန သုံးသပ္ေလ့ လာႏုိင္မယ္ဆုိရင္ လူမူသမုိင္းကုိအက်ဳိးၿပဳႏုိင္လိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။