A village of two countries

Lungwa village

This is Lungwa village of Konyak Naga that is divided by the Indo-Burma border line created in 1914 which passes through the middle of the village road. Right side of the road from the viewer side falls into Burma while the left side falls into India part. The invisible borer line also lies somewhere in the middle of the house of the village Chief (Ahng) dividing it into two parts; his bed room in Burma side and dinning room in the India side. So, he eats in India and sleep in Burma. What a funny thing on earth. 

ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းႏွင့္သမိုင္းမွတ္တမ္း

ကေဘာ္ခ်ဳိင့္၀ွမ္းေဒသဟာ အိႏိၵယ-ၿမန္မာ ႏွစ္ႏုိင္ငံသမုိင္းမွာ အေရးပါတဲ့အရပ္တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ကာလေတြကတည္းကစၿပီး မဏိပူရ္ၿပည္သားေတြနဲ႔ သူပုိင္ကုိယ္ပုိင္အၿပဳိင္လုအၿငင္းပြားခဲ့ၾကတဲ့ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာဗမာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းက စစ္ကုိင္းတုိင္းအထက္ပုိင္းေဒသမွာတည္ရွိၿပီး၊ သမုိင္းအစဥ္ အလာအားၿဖင့္ တိဘက္-ဗမာအႏြယ္၀င္ေတြၿဖစ္တဲ့ ကူကီး၊ ခ်င္း၊ နာဂႏွင့္ ကတူး-ကနန္း လူမ်ဳိးေတြအပါအ၀င္၊ ရွမ္းလူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕တုိ႔ေနထုိင္ရာအရပ္ၿဖစ္ပါတယ္။ ကသာခရုိင္အတြင္းက ဗန္းေမာက္ ၿမဳိ႕နယ္ေရႊေက်ာင္းရြာအနား မွာၿမစ္ဖ်ားခံတဲ့ မူးၿမစ္ဟာ ဒီအရပ္ မွာအေရးအပါဆံုးၿမစ္ၿဖစ္ၿပီး အေနာက္ဘက္ ရွိခ်င္းတြင္းၿမစ္ ထဲကုိဆီး၀င္ သြားပါတယ္။ ဒီအရပ္ဟာ မူလကတည္းက အထက္ပါ လူမ်ဳိးမ်ားရဲ႕ သမုိင္း၀င္ အရပ္ ေဒသပဲၿဖစ္ပါတယ္။

ေတာင္ငူေခတ္ၿဖစ္တဲ့ ၁၅၅၅-၁၅၅၉ ကာလေတြမွာ ဗမာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းနယ္ေၿမေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ဗမာဘုရင္လက္ေအာက္ခံနယ္ေၿမေတြၿဖစ္ခဲ့သလုိ၊ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာလည္း ဗမာဘုရင္ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ ေအာက္ကုိ ပထမဆုံးအၾကိမ္က်ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒီကာလေတြမတုိင္မီမွာေတာ့ သက္ဆုိင္ရာ လူမ်ဳိးစုေတြ ရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ပုံစံ ေစာ္ဘြားအုပ္ခ်ဳပ္မွဳစနစ္ေတြနဲ႔သာအသီးသီးရွိေနခဲ့ၾကတာၿဖစ္ပါတယ္။ ၁၈ ရာစုမွာ မဏိပူရ္ၿပည္သားေတြ ၿပန္လည္မသိမ္းပုိက္ခ်ိန္အထိ၊ ယခုအိႏိၵယရဲ႕မဏိပူရ္ေဒသဟာ ဗမာဘုရင္ကုိ အခြန္ ဆက္သရတဲ့အခြန္ထမ္းၿပည္နယ္တစ္ခုၿဖစ္ခဲ့တယ္လုိ႔သမုိင္းမွတ္တမ္းေတြမွာမွတ္သားဖူးပါတယ္။ 

ေနာက္ပုိင္းမွာ ဌင္းတုိ႔ က ဗမာဘုရင္ရဲ႕နယ္ေၿမေတြၿဖစ္တဲ့ ေၿမာက္ပုိင္းေဒသေတြကိုပါ ၁၇၅၀ ခုႏွစ္ ၀န္းက်င္ထိတုိင္မၾကာ ခဏဆုိ သလုိ ၀င္ေရာက္စီးနင္း တာေတြလုပ္လာတဲ့အခါ၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဘၾကီးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ၁၇၅၆-၁၇၅၈ မွာေတာ့ မဏိပူရ္အထိၿပန္လည္ သိမ္းပုိက္ၿပီး အခြန္စား ၿပည္နယ္အၿဖစ္ထားရွိၿပန္ပါတယ္။ အဲ့ဒီခ်ိန္ ကစၿပီး၊ မဏိပူရ္ၿပည္နယ္ဟာ ဗမာဘုရင္ကုိပုန္ကန္တဲ့ ေတာ္ လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၁၉ ခုႏွစ္မွာ ေတာ့ ဘၾကီးေတာ္ဘုရားရဲ႕တပ္ေတြက အၿပီးတုိင္၀င္ ေရာက္ သိမ္းပုိက္လုိက္ပါေတာ့တယ္။

ဒီနယ္ေၿမကုိ ေနာင္အခါ အဂၤလိပ္-ဗမာ ပထမစစ္ပြဲအၿပီး အင္း၀ဘုရင္ကုိယ္စားလွယ္ေတာ္ၿဖစ္တဲ့ မဟာမင္းလွေက်ာ္ထင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္အစုိးရကုိယ္စားလွယ္ေတာ္စစ္ဗုိလ္ေတြခ်ဳပ္ဆုိခဲ့တဲ့ (၁၈၂၄-၁၈၂၆) ရႏၲပုိစာခ်ဳပ္အရ မဏိပူရ္ၿပည္နယ္ကုိ အဂၤလိပ္ပုိင္အိႏိၵယႏုိင္ငံထဲေပးလုိက္ရေပမယ့္၊ အဂၤလိပ္ေတြကေတာ့ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္း ေဒသအထိကုိထည့္သြင္းခ်င္ခဲ့တာပါ။ ဒီခ်ိန္ကစၿပီး၊ ႏွစ္ႏုိင္ငံနယ္နမိတ္မ်ဥ္းႏွင့္ ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္ ၀ွမ္းေဒသပုိင္ဆုိင္ေရးဟာ အၿငင္းပြားစရာ အၿဖစ္ကာလအတန္ၾကာရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၃၀ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ၿဗိတိသ်ွအစုိးရက ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းေဒသဟာ သမုိင္းေၾကာင္းအရ မဏိပူရ္ သားေတြႏွင့္မပတ္သက္တာေၾကာင့္၊ ဗမာၿပည္ဘက္ကုိထည့္သြင္းကာ နယ္နမိတ္မ်ဥ္းကုိပါ ၿပန္လည္ေရး ဆြဲေပးခဲ့ရာက ခုခ်ိန္ထိ ၿမန္မာၿပည္ဘက္ မွာရွိေနရတာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒါကုိ၊ အခ်ဳိ႕က၊ လြတ္လပ္ၿပီး အိႏိၵယႏုိင္ငံရဲ႕ပထမဆုံး ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ၿဖစ္သူ ေနရူးက လက္ေဆာင္အၿဖစ္ဗမာၿပည္ကုိ ေပးခဲ့ဟန္ ေၿပာဆုိေန ၾကတာေတြၾကားဖူးပါတယ္။ သမုိင္းကုိအၿမင္မမွားေစဖုိ႔ တင္ၿပလုိက္ၿခင္းသာၿဖစ္ပါသည္။ 

ပတ္လည္ရုိက္ေနေသာလူမ်ဳိးစုအမည္ေလးမ်ား

အ၀တ္အစားကုိအၿမဲေၿပာင္းလဲ၀တ္ဆင္ၾကသလုိပဲ ၿမန္မာၿပည္မွာ ဘာသာစကားေတြဟာလည္းအၿမဲေၿပာင္း လဲေနၾကတယ္။ သမုိင္းေၾကာင္းတစ္ေလ်ွာက္မွာ စကားတစ္ခ်ဳိ႕ဟာ အၿခားတစ္ခုရဲ႕လႊမ္းမုိးမွဳခံရလုိ႔ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ လူမ်ဳိးတစ္ခုက ပုိဖြံ႔ၿဖဳိးတဲ့အၿခားလူမ်ဳိးတစ္ခုရဲ႕စကားကုိအထင္ၾကီးရာကပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ဘာသာစကားေတြဟာ ေၿပာင္းလဲ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတတ္တဲ့သဘာ၀ေတြရွိခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ လူမ်ဳိးတစ္ခုရဲ႕မူလနဲ႔ဆုိင္ တဲ့အေၾကာင္း အရာေလးေတြကိုေလ့လာရာမွာ ေရာေထြးရွဳပ္ေထြးမွဳေလးေတြရွိေနတာကုိေတြ႕ရမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဘယ္လုိၿဖစ္လာတယ္ ဆုိတာကုိအတည္ၿပဳေၿပာဖုိ႔ခက္ေပမယ့္၊ သမုိင္းေလ့လာ သူေတြအတြက္အေထာက္အကူ ၿဖစ္မယ္ထင္တဲ့ အေၾကာင္း အရာေလးေတြကိုတင္ၿပလုိက္ပါတယ္။

အဂၤလိပ္ေတြအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္၀န္းက်င္ခန္႔ကတည္းက ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ေဒသခံလူမ်ဳိး စုေတြကုိ အုပ္စုခြဲစာရင္းၿပဳစုၾကရာမွာ ဘာသာစကားအမ်ဳိးအစားႏွင့္အုပ္စုဟာ တစ္ခုတည္းေသာအေၿခခံၿဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း၊ ထုိစဥ္က ၿပည္နယ္ႏွင့္တုိင္းေဒသေတြကုိဖြဲ႔စည္းရာ မွာေတာ့ ဘာသာစကားအုပ္စုဆက္စပ္မွဳ ကုိအေၿခမခံပဲ၊ ပထ၀ီအေနအထားႏွင့္ေဒသအေၿခအေနအေပၚမွာသာ အေၿခခံခဲ့တာၿဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ ရွမ္းၿပည္နယ္မွာဆုိ လူဦးေရအမ်ားဆုံးၿဖစ္တဲ့ရွမ္းလူမ်ဳိးၿပီးရင္၊ မတူညီတဲ့ဘာ သာစကားအုပ္စုအနည္းဆုံး ၄ မ်ဳိးထဲက မ်ဳိးႏြယ္စုခြဲေပါင္း ၃၃ မ်ဳိးႏွင့္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမဟုတ္သူ အၿခားတုိင္းရင္းသား ေတြလည္းပါ၀င္ေနတာ ေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ အၿခားၿပည္နယ္ေတြမွာပါ ဒီလုိအေၿခအေနေတြရွိေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီခ်ိန္မွာ အဲ့ဒီအုပ္စု ကြဲလူမ်ဳိးစုေတြအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆုိင္ရာ ကုိယ္စားၿပဳမွဳေတြလုိအပ္လာရ တာၿဖစ္ပါတယ္။ ထုိစဥ္က အုပ္စုဖြဲ႔မွဳအရ ၿမန္မာၿပည္မွာ ဘာသာစကားေပါင္း ၁၃၅ မ်ဳိးရွိခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိေပမယ့္၊ ယခုအခါ ဒီထက္ပိုၿပီးရွိေနတဲ့အတြက္ ၁၃၅ မ်ဳိးဟာ ကုိးကားသင့္တဲ့စာရင္းအေရအတြက္မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။   

တစ္ခုထူးၿခားတာေလးက၊ တုိင္းရင္းလူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕ရဲ႕အမည္နဲ႔ပတ္သက္ပါတယ္။ ဥပမာ၊ ကရင္၊ ကခ်င္၊ ႏွင့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႔ရဲ႕ အမည္ေတြဟာ ဌင္းတုိ႔က ကုိယ့္ကုိကုိယ္ေခၚတဲ့အမည္ေတြမဟုတ္ပဲ၊ အၿခားလူမ်ဳိးတစ္ခုက ေခၚတဲ့အမည္ေတြသာၿဖစ္တာကုိေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ့္ကုိကိုယ္ ကရင္က ဘကေညာ၊ ကခ်င္က ဂ်င္းဂ္ေဖာ (ဂ်ိမ္းေဖာ)၊ ခ်င္းက (လုိင္၊ ဇိုမီး) လုိ႔ေခၚၾကပါတယ္။ အဂၤလိပ္ေခတ္စစ္တမ္းတစ္ခုၿဖစ္တဲ့ J.J. Bennison, I.C.S ရဲ႕အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ ဒီလူမ်ဳိးသုံးခုရဲ႕အမည္ဟာ ဗမာစကားၿဖစ္တဲ့ Kakhyen ဆုိတဲ့အသုံး အႏွဳန္းကေန ဆင္းသက္လာၿခင္းၿဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္းသုံးသပ္ထားပါတယ္။ ဗမာလုိဘယ္လုိ အသံထြက္တယ္ဆုိတာ ကိုေတာ့ အတိအက်မသိေပမယ့္၊ အဲ့ဒီဗမာစကားလုံးရဲ႕အဓိပၸယ္အားၿဖင့္ ေတာ့ ယဥ္ေက်းမွဳေနာက္က်သူ ေတာင္ေပၚသားမ်ား (wild hill tribes) လုိ႔ထြက္ေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ဘယ္လို ပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ အဲ့ဒီလူမ်ဳိးေတြ အမည္ရဲ႕ အေရွ႕ဗ်ည္းသံကိုၿဖဳတ္လုိက္ရင္ အေနာက္စကားလုံးေတြၿဖစ္တဲ့ ဗ်ည္းႏွင့္သရေတြ (_yin, _chin_, _chin) ဟာ ဘာသာေဗဒသေဘာအရတူေနတာကုိေတြ႕ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ၁၃ ရာစုမွာ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ ရွမ္း ေတြကုိ ေနာင္အခါ ေရွ႕သရသံ (သုိ႔မဟုတ္ ရပ္သံ)တစ္လုံးတုိးၿပီး အဆမ္ (Assam) ဆုိၿပီး အာသံၿပည္မွာ ေခၚတာကုိေတြ႔ရမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။ အၿငင္းပြားဖုိ႔မဟုတ္ပဲ၊ အမည္နာမ ဆုိင္ရာသမုိင္းေလ့လာသူေတြအတြက္ သုံးသပ္စရာအၿဖစ္တင္ ၿပလုိက္ၿခင္းသာၿဖစ္ပါတယ္။  

ရွမ္းဆုိတဲ့အေခၚအပါအ၀င္အၿခားလူမ်ဳိးစုနာမည္ေတြဟာလည္းစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းပါတယ္။ ရွမ္းေတြက တကယ္ေတာ့ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ ေတာင္ေပၚေနရွမ္းမ်ား လုိ႔အဓိအဓိပၸယ္ရတဲ့ တုိင္းလုိင္ Tai Loi (သုိ႔မဟုတ္) ခြန္လုိင္ Khun Loi လုိ႔ေခၚေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ကခ်င္ႏွင့္နာဂ ေတြကေတာ့ရွမ္းေတြကို ရွမ္/ဆန္မ္ (Sham/Siam) လို႔ေခၚပါတယ္။ ရွမ္းေတြက်ေတာ့ ကခ်င္ကုိ ခန္းဂ္ (Khang) လုိ႔ေခၚၿပီး ေနာက္က်က်န္ ရစ္သူလုိ႔အဓိပၸယ္ရပါတယ္။  ကခ်င္က က်ေတာ့ ခ်င္းလူမ်ဳိးကုိ ခန္းဂ္ဆုိတဲ့နာမည္အတုိင္းပဲ ၿပန္ေခၚၿပန္ပါတယ္။ အဓိပၸယ္ အားၿဖင့္လည္းဆင္တူမယ္ထင္ပါတယ္။ ကခ်င္က လခ်ိတ္ကုိ လရွီဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နဳန္လူမ်ဳိး က(Nung) ေယာရင္ (Yawyin) ကုိ လရွီဟူ၍လည္းေကာင္းေခၚပါတယ္။ နဳန္ကပဲ ရွမ္းကုိက်ၿပန္ေတာ့ မူ၀ါ (Muwa) တဲ့။ မူ၀ါဆုိတာ ကခ်င္ႏွင့္နာဂ က တရုတ္ကုိေခၚတဲ့ နာမည္ၿဖစ္ေနၿပန္ပါတယ္။ ဒီလုိပဲ ၿမန္မာၿပည္မွာ ရွိတဲ့ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေတြရဲ႕အမည္ေတြဟာ ပတ္လည္ရုိက္ရွဳတ္ေနတာကုိေလ့လာေတြ႕ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ဆုိရင္ အဲ့လုိနာမည္မ်ဳိးေတာင္ မရွိတာေတြ႔ ရပါတယ္။ လူမ်ဳိးစုတစ္ခုကုိအၿခားမ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခုက ေခၚတြင္တဲ့ အမည္ေတြမွာ နာမ္ႏွိမ္တာတုိ႔၊ ခ်ဳိးႏွိမ္တဲ့သေဘာနဲ႔ေခၚတာမ်ဳိးေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာ၊ ဗမာက ယုိးဒယား ကုိ နာမ္ႏွိမ္တဲ့သေဘာနဲ႔ အယုတ္ဒယ လုိ႔ေခၚတာမ်ဳိးေပါ့။

ဘယ္လိုပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ အမည္နာမအေခၚအေ၀ၚေလးေတြဟာ သမုိင္းအခ်ဳိးေကြ႕တစ္ေနရာရာမွာ အေၾကာင္း တစ္မ်ဳိး မ်ဳိးေၾကာင့္ေပၚေပါက္လာတဲ့ အေထာက္အထားေလးေတြၿဖစ္တာမုိ႔ ပညာရပ္ရွဳေထာင့္ ဘက္ ကေန သုံးသပ္ေလ့ လာႏုိင္မယ္ဆုိရင္ လူမူသမုိင္းကုိအက်ဳိးၿပဳႏုိင္လိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။ 

A Brief Migration History of the Naga People

Naga Warriors

နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ ယခုၿမန္မာႏုိင္ငံဟုေခၚေသာအရပ္သုိ႔ ေရွးဦးေရာက္ ရွိေနထုိင္ခဲ့ၾကေသာ ေဒသခံလူမ်ဳိး (Indigenous people) မ်ားပင္ၿဖစ္ပါ သည္။ ေဒါက္တာသန္းထြန္းအဆုိအရ နာဂအုပ္စုသည္ ဘီစီ ၃ ရာစု သုိ႔မဟုတ္ ထုိထက္ေစာစြာ ၿမန္မာၿပည္အရပ္သုိ႔ေရာက္ရွိ သူမ်ား ၿဖစ္ေၾကာင္းသိရေသာ္လည္း၊ ဟူးေကာင္း လြင္ၿပင္ေဒသသုိ႔ေရာက္ရွိေန ထုိင္ခ်ိန္သည္ ဘီစီ ၇ ႏွင့္ ၆ ရာစု၀န္းက်င္တြင္ၿဖစ္မည္ဟုယူဆရသည္။
ဌင္းတုိ႔ေရာက္ရွိေနထုိင္ခဲ့ေသာကာလႏွင့္၀င္ေရာက္လာရာ လမ္း ေၾကာင္းအားေဖာ္ၿပရာတြင္ သမုိင္းဆရာတုိ႔ၾကားညီညြတ္ၿခင္းမရွိသည္ ကုိေတြ႔ရပါသည္။ မည္သုိ႔ဆုိေစ၊ နာဂ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ တရုတ္-တိဘက္ အုပ္စု၀င္ တိဘက္-ၿမန္မာအႏြယ္၀င္မ်ားၿဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္၊ အၿခား တိဘက္-ၿမန္မာအုပ္စု၀င္တုိ႔၏ ဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ဆင္တူမွဳမ်ားရွိသည္ မွာ အဆန္းမဟုတ္ေပ။

နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔၏သမုိင္္းမ်ားအရ ဌင္းတုိ႔သည္ ယူနန္အရပ္မွဆင္းသက္ လာၾကသူမ်ားၿဖစ္သည္ဟုဆုိၿပီး၊ မူလ ေရာက္ရွိစတြင္ ၿမန္မာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းၿဖစ္ေသာ ဟူးေကာင္းလြင္ ၿပင္ေဒသ၌ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ မူလ၀င္ေရာက္လာၾကစဥ္က နာဂလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အလုံးအရင္းၿဖင့္ ၀င္ေရာက္လာၾကသည္ ဟုယုံၾကည္ ရသည္။ နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔၏ သမုိင္းတြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္မွ မုိင္းခြန္းေဒ သႏွင့္ခ်င္းတြင္းၿမစ္အတုိင္းဆုန္ ဆင္းကာ၊ ဇဂၤလိန္း (ယခုခႏၲီးၿမိဳ႕) ေဒသႏွင့္၊ ၿမန္မာႏုိင္ငံအပူပုိင္းေဒသ မ်ားၿဖစ္ေသာ အလုံေဒသမ်ားသို႔ ေရာက္ရွိေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ အလုံအရပ္ သည္ ယခုမုံရြာၿမဳိ႕၏အထက္ ၇ မုိင္ခန္႔အကြာ ခ်င္းတြင္းၿမစ္ ကမ္းေပၚတြင္တည္ရွိသည္။ ထုိသို႔ ေၿပာင္းေရြ႕မွဳသည္ ၁၃ ရာစုတြင္ အဟုန္ ရွမ္းႏွင့္မြန္ဂုိတုိ႔ ဟူးေကာင္းလြင္ ၿပင္ေဒသႏွင့္ၿမန္မာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္း အရပ္မ်ားတြင္ စစ္ခင္း ၾကေသာေၾကာင့္ဟုယူဆပါသည္။ သို႔ေသာ္ သီးၿခား အတည္ၿပဳႏုိင္ၿခင္းမရွိေသးပါ။ 

ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္ေဒသသည္ ပထ၀ီအေနအထားအရ အလြန္အေရးပါေသာအရပ္ေဒသၿဖစ္သည္။ ေၿမာက္ ဘက္ရွိ ၿမင့္မားေသာ ေတာင္တန္းၾကီးမ်ားႏွင့္ေရခဲဖုံးလႊမ္းေနသည့္ ေရခဲေတာင္ၾကီးမ်ားၿဖင့္ကာဆီးထား သည့္ သဘာ၀တံတုိင္းၾကီးမ်ားေၾကာင့္လည္း အိႏၵိယႏွင့္တရုတ္ႏုိ္င္ငံတုိ႔ၾကားတုိက္ရုိက္ဆက္သြယ္ေရးကုိ ေႏွင့္ေႏွးေစ ခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္ေဒသသည္ ေနာင္အခါတြင္ႏွစ္ႏုိင္ငံဆက္သြယ္ေရး အတြက္အေရးပါ သည့္ကုန္သြယ္ေရးလမ္းမၾကီးၿဖစ္လာခဲ့သည္။ သမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ေအဒီ ၇ တြင္ ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္ ေဒသ၌ တရုတ္-အာရွကုန္သြယ္မွဳထြန္းကားခ့ဲသည္ဟုသိရသည္။

နာဂတုိ႔သည္ ၁၃ ရာစုတြင္ မြန္ဂုိတုိ႔သိမ္းပုိက္မွဳေၾကာင့္နန္ေခ်ာင္ၿပည္ၿပိဳကြဲၿပီးေနာက္ ေတာင္ပုိင္းသုိ႔ၿပဳိဆင္း လာေသာ နန္ေခ်ာင္ရွမ္းတုိ႔ႏွင့္ ဟူးေကာင္းအရပ္တြင္ထိပ္တုိက္ေတြ႕မွဳမ်ားရွိခဲ့သကဲ့သုိ႔ ၿမန္မာၿပည္အလယ္ ပုိင္း တြင္လည္း ဌင္းတုိ႔၏တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္မွဳမ်ားကုိၾကဳံခဲ့ရသည္။ ေအဒီ ၈၃၂ ခုႏွစ္တြင္ နန္ေခ်ာင္ရွမ္းတုိ႔ တုိက္သၿဖင့္ ပ်ဴၿမိဳ႕ေတာ္ပ်က္သုန္းရၿပီး ၁၈၃၅ တြင္ အၿခားေသာၿမိဳ႕ၿပႏုိင္ငံမ်ားပါက်ဆုံးခဲ့ရသည္။ ၿမန္မာ ၿပည္ အလယ္ပုိင္းတြင္ အင္အားၾကီးမားေသာ ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦးတုိ႔က ၿမင္ဆုိင္းၿပည္ၾကီးအားတည္ေထာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီးေနာက္တြင္ ေဒသအတြင္းစူပါပါ၀ါၿမဳိ႕ၿပႏုိင္ငံေတာ္ၾကီးၿဖစ္လာခဲ့ၿပီး သကၠရာဇ္ ၁၃၀၀ ခုႏွစ္တြင္  မြန္ဂုိတုိ႔ႏွင့္စစ္ခင္းသည္။ နန္ေခ်ာင္အရပ္ (ယခုယူနန္နယ္)သည္ ေအဒီ ၃ ရာစုမွ ၁၀ ရာစုအတြင္း အင္အား ၾကီးမားေသာ တုိင္းၿပည္တစ္ခုၿဖစ္လာၿပီး ၿမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ဂႏၶာလရာဇ္ အၿဖစ္ထင္ရွားသည္။

တေကာင္းၿပည္အား မြန္ဂုိတုိ႔က ၁၂၈၄ ဇန္န၀ါလတြင္သိမ္းပုိက္ၿပီးေနာက္ ၿမန္မာၿပည္အလယ္ပုိင္းေဒသမ်ား သည္ မြန္ဂုိတုိ႔၏လက္ေအာင္နယ္ေၿမမ်ားၿဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထုိစစ္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ နာဂတုိ႔၏ေၿမာက္ပုိင္းႏွင့္ အေနာက္ဘက္ေတာင္တန္းမ်ားသုိ႔ေရြ႕ေၿပာင္းမွဳမ်ားစတင္ခဲ့သည္ဟုယူဆပါသည္။ ေနာင္အခါတြင္ မြန္ဂုိတုိ႔ က ယခုအထက္ၿမန္မာၿပည္အရပ္ေဒသမ်ားအား အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ေၿမသစ္တစ္ရပ္တည္ေထာင္ကာ တရုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အရာရွိမ်ားအားအုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ထုိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ေၿမသစ္ကုိ တရုတ္တုိ႔က က်ဲန္မိ-အင္ ဟုေခၚေၾကာင္း မွတ္သားရပါသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း၊ ၿမင္ဆုိင္းသားတုိ႔ႏွင့္ထပ္မံစစ္ခင္းၿပီး ဌင္းတုိ႔တပ္ ဆုတ္သည့္ ၁၃၀၃ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ အဆုိပါ ေၿမာက္ပုိင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ေၿမကုိတရား၀င္ ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့ သည္။

မြန္ဂုိတုိ႔ႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ရွမ္းတုိ႔ႏွင့္လည္းေကာင္း ထုိကာလမ်ားအတြင္း ထိေတြ႔မွဳမ်ားရွိခဲ့သည့္ နာဂတုိ႔ သည္ စစ္ေရးဆုိင္ရာယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္အတတ္ပညာမ်ားကုိ တတ္ေၿမာက္ခဲ့ဟန္တူသည္။ နာဂရုိးယဥ္ေက်းမွဳ တြင္ စစ္ဘက္ဆုိင္ရာယဥ္ေက်းမွဳတို႔ၿဖင့္သာလႊမ္းမုိးထားသည္ကုိေတြ႔ရပါသည္။ ယေန႔နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔၏ရုိးရာ ဦးထုပ္ (စစ္ဦးထုပ္) သည္ ထုိေခတ္မြန္ဂိုစစ္သူရဲမ်ားေဆာင္းသည့္ ထိပ္ခြ်န္စစ္ဦးထုပ္ႏွင့္ဆင္သည္ကုိ လည္းေလ့လာ ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၿပင္ပ ကမာၻႏွင့္ထိေတြ႔မွဳအလြန္နည္းပါးခဲ့ေသာ နာဂ လူမ်ဳိးမ်ားတြင္ ေသသပ္လွပ၍ အႏုပညာေၿမာက္လွေသာ လူမွဳအသုံးအေဆာင္မ်ားႏွင့္စစ္ေရး အသုံး အေဆာင္မ်ားတုိ႔ကုိ ကြ်မ္းက်င္စြာၿပဳလုပ္ႏုိင္သည့္ ပန္းပဲ၊ ပန္းပုပညာႏွင့္ ယက္ကန္းအတတ္တုိ႔ရွိေန ၿခင္းက အလြန္စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းပါသည္။ ဌင္းတုိ႔အဘယ္သုိ႔တတ္ေၿမာက္ခဲ့ပါသနည္း။  

နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ ေတာင္ပုိင္းအရပ္မ်ားၿဖစ္ေသာ အလယ္ပုိင္းေဒသမ်ားတြင္ ေက်ာက္ေခတ္ေႏွာင္းပုိင္းကာလ မ်ားၿဖစ္ေသာ ဘီစီ ၈၀၀၀ ႏွင့္ ၅၀၀၀ ၾကားကပင္ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး၊ ထုိအရပ္မ်ားတြင္ၿဖစ္ေပၚေသာ ႏုိင္ငံေရး စစ္ေရးအေၿခအေနမ်ားေၾကာင့္၊ ခ်င္းတြင္းၿမစ္အတုိင္းေနာက္ၿပန္ဆုတ္ကာ ေသာင္သြတ္ (Samsok) အရပ္သုိ႔ ေရာက္ရွိေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ေသာင္သြတ္အရပ္သည္ နာဂလူမ်ဳိးမ်ားတစ္စုတစ္စည္းတည္း အၿဖစ္ေနာက္ဆုံးေန ထုိင္ခဲ့ရာအရပ္ၿဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ သမုိင္းေၾကာင္းအရ အေရးၾကီေသာ မွတ္တုိင္ တစ္ခုၿဖစ္ပါသည္။ ထုိအရပ္မွ၊ ေနာင္တြင္ အုပ္စုမ်ားဖြဲ႔၍ အၿခားအရပ္ေဒသမ်ားသုိ႔ထြက္ခြာခဲ့ၾကသည္။ အုပ္စုအမ်ားပုိင္းသည္ ခ်င္းတြင္းၿမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္းရွိေတာင္တန္းမ်ားဘက္သုိ႔ထြက္ခြာခဲ့ၾကရာမွ ယခုနာဂလင္းဂ္ၿပည္နယ္ရွိအရပ္ေဒသ မ်ားသုိ႔ေရာက္သည္။ ထုိအရပ္မွ အုပ္စုအခ်ဳိ႕က ေနာင္အခါ ၿမန္မာၿပည္ဘက္ပုိင္းတြင္က်ေရာက္ေသာ နာဂ ေတာင္တန္းမ်ားဘက္သုိ႔ အဂၤလိပ္တုိ႔ၿမန္မာၿပည္အား မသိမ္းပုိက္မီကာလကပင္ ၿပန္လည္ေၿပာင္းေရြ႕၀င္ေရာက္ ခဲ့ၾကၿပီးယခုခ်ိန္ထိေနထုိင္လ်က္ရွိသည္။

ဤသုိ႔ေနာက္ေၾကာင္းၿပန္ေရြ႕ေၿပာင္းလာမွဳကုိ အခ်ဳိ႕က နာဂတုိ႔သည္ မူလအားၿဖင့္အိႏၵိယဘက္မွ ေၿပာင္းေရြ႕လာၾကသူမ်ားၿဖစ္သည္ဟု မွားယြင္းစြာမွတ္ယူၾကသူမ်ားလည္းရွိသည္။ နာဂလင္းဂ္ၿပည္နယ္ရွိ နာဂလူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေရြ႕ေၿပာင္းမွဳသမုိင္းမ်ားသည္ ယေန႔ကေဘာ္ခ်ဳိမ့္၀ွမ္းအရပ္ႏွင့္ခ်င္းတြင္းၿမစ္၀ွမ္းေဒသ မ်ားတြင္သာၿမစ္ဖ်ားခံၾကသည္ကုိလည္းေလ့လာသိရွိရသည္။ ေၿမာက္ပုိ္င္းေနနာဂလူမ်ဳိးမ်ားသမုိင္းတြင္ အိႏၵိယဘက္မွ ၀င္ေရာက္လာ သည္ဟူေသာ သမုိင္းမ်ားမရွိသည္ကုိသတိၿပဳမိပါသည္။ ၿပန္လည္၀င္ေရာက္ လာေသာအုပ္စု၀င္မ်ားကုိ ေလရွီးၿမိဳ႕နယ္ရွိနာဂမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားႏွင့္ လဟယ္ၿမိဳ႕နယ္တြင္းရွိ မ်ဳိးႏြယ္စုအခ်ဳိ႕တုိ႔ တြင္ ေတြ႕ႏုိင္သည္။ အခ်ဳိ႕က ထမံသီအရပ္မ်ားတြင္အေၿခခ်ေနထုိင္ၾကသည္။

ေသာင္သြတ္အရပ္မွ အေနာက္ဘက္ေတာင္တန္းမ်ားသုိ႔ထြက္ခြာသြားသူမ်ားႏွင့္မလုိက္ဘဲ အုပ္စုအခ်ဳိ႕က ခ်င္းတြင္းၿမစ္ေၾကာင္းအတုိင္းအထက္ဘက္သုိ႔ထပ္မံဆန္တက္သြားၾကၿပီး ဇဂၤလိန္းအရပ္သုိ႔ေရာက္ရွိေန ထုိင္ၾကသည္။ စစ္ကုိင္းတုိင္းအထက္ပုိင္းနာဂေတာင္တန္းေဒသရွိ ထုိအရပ္ကုိေနာင္အခါ ဇဂၤလိန္းခႏီၲးၿမိဳ႕ ဟုေခၚတြင္သည္။ ဤအုပ္စုတုိ႔ႏွင့္လုိက္ပါၿခင္းမရွိဘဲ အခ်ဳိ႕ကေသာင္သြတ္အရပ္တြင္သာက်န္ရစ္ေနထုိင္ ခဲ့ၾကသည္။   ေနာင္အခါတြင္ အေနာက္ဘက္မွထပ္မံေၿပာင္းေရြ႕လာေသာ နာဂမိသားစုအခ်ဳိ႕သည္လည္း  ဤအုပ္စု၀င္တုိ႔ႏွင့္ ထပ္မံေပါင္းစည္းေနထုိင္ကာ ေနာက္ပုိင္းေၿပာင္းေရြ႕လာသူအၿခားလူမ်ဳိးစုမ်ား အတြင္းေရာေႏွာေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ဟုယုံၾကည္ရပါသည္။ ယခုအခါ ခ်င္းတြင္းၿမစ္ကမ္းေပၚရွိ ေမာင္းခမ္း၊ ေကာယား၊ တဇုံးႏွင့္အၿခား ေက်းရြာအခ်ဳိ႕တုိ႔မွ ေဒသခံတုိ႔က ဌင္းတုိ႔သည္ မူလအားၿဖင့္ အေနာက္ဘက္ေတာင္တန္းမ်ားေပၚမွ ဆင္းသက္ လာၾကေသာ နာဂလူမ်ဳိးမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္းကုိ Upper Chindwin District, vol-A, pg.24 မွာ ေဖာ္ၿပထားသည္ ကုိမွတ္သားဖူးပါသည္။ သို႔ေသာ္၊ ယခုအခါနာဂ လူမ်ဳိးမ်ားအၿဖစ္ထုိအရပ္တြင္မေတြ႕ရေတာ့ေခ်။

ေသာင္သြတ္အရပ္မွ နာဂအုပ္စုမ်ားေဒသအသီးသီးသုိ႔ေရြ႕ေၿပာင္းရသည့္အေၾကာင္းအရင္းကုိ အတိအက် မသိ ရွိရေသာ္လည္း၊ လူဦးေရႏွင့္စုိက္ပ်ဳိးေၿမမလုံေလာက္ၿခင္းေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ေဒသအတြင္းမ တည္ၿငိမ္မွဳေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ၿဖစ္ႏုိင္သည္ဟုခန္႔မွန္းသည္။ ေၿမာက္ပုိင္းေနတန္ရွန္းနာဂအႏြယ္တုိ႔၏ သမုိင္း၌မူ ေတာင္ပုိင္းအရပ္မ်ားမွ ခ်င္းတြင္းၿမစ္အထက္ပုိင္းေဒသမ်ားသုိ႔ေၿပာင္းေရြ႕ၾကရၿခင္းမွာ ေတာင္ပုိင္းေဒသမ်ားတြင္ ေရာဂါဘရေပါမ်ားၿခင္း ႏွင့္ရာသီဥတုပူၿပင္းလြန္းၿခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ၿဖစ္သည္ဟုဆုိ သည္။

ႏုိင္ငံသမုိင္းႏွင့္သုေသတနစာေစာင္၊ တြဲ-၃ တြင္ေဖာ္ၿပထားေသာ မွတ္တမ္းမ်ားအရ၊ ေအဒီ ၇၅၀ တြင္ နန္ေခ်ာင္ ဘုရင္ ကုိလုိဖန္း (Ko.Lo.Fen) တပ္မ်ား ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္ေဒသအားတုိက္ခုိက္ၿပန္ရာ ေဒသခံနာဂလူမ်ဳိးမ်ား ႏွင့္ ေၿမာက္ပုိင္းခ်င္းအုပ္စုမ်ားအၾကား အေနာက္ဘက္ရွိ အာသံအရပ္သုိ႔ ေရြ႕ေၿပာင္း မွဳမ်ားရိွခဲ့သည္ဟုယုံၾကည္ ရသည္။

ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ဘာသာစကား

ဒီဘက္ေခတ္မွာတုိင္းရင္းသားဘာသာစကားေတြ၊ ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ရုိးရာဓေလ့ထုံးတမ္းအစဥ္လာေလးေတြ တၿဖည္းၿဖည္းေမွးမိန္လာေနတာကုိေတြ႕ရပါတယ္။ ဘာသာစကားႏွင့္ယဥ္ေက်းမွဳဆုိတာ လူမ်ဳိးတစ္ခုရဲ႕ အမွတ္ သေကၤတ Identity ၿဖစ္တာမုိ႔ ခုလုိေမွးမိန္လာၿခင္းဟာ လူမ်ဳိးစုရွင္သန္မွဳအားနည္း လာတာကုိၿပေနပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ဘာသာစကားေတြထဲက ၁၄ ရက္ၿပည့္တုိင္း (ႏွစ္ပတ္)ၿပည့္တုိင္း ဘာသာစကားတစ္ခုဟာ အၿမဲေပ်ာက္ဆုံးေနတယ္လုိ႔သုေတသီေတြရဲ႕အစီရင္ခံစာအရသိရပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ရပ္တည္မွဳႏွင့္ သဘာ၀စနစ္ၾကီးတစ္ခုလုံးကုိ အၿပည့္အ၀နားမလည္ႏုိင္ေသးခင္မွာ အကူအညီမဲ့ေနတဲ့ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ဘာ သာစကားေတြဆုံးရွံးေပ်ာက္ကြယ္ေနတာဟာ လူသားထုတစ္ရပ္လုံးအတြက္ဆုံးရွံးမွဳတစ္ရပ္ပဲၿဖစ္တာမုိ႔ ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းပါတယ္။ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံမွာ လူတုိင္းလူတုိ္င္း ႏုိင္ငံေတာ္ဘာသာစကားကုိေၿပာႏုိင္ေရးႏုိင္ရင္ တၿခားစကားႏွင့္စာေပ ေတြေပ်ာက္ဆုံးသြားလည္း ဘာၿဖစ္လဲဆုိၿပီး…တုိင္းရင္းသားေတြရဲ႕ဘာသာစကား နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူတခ်ဳိ႕ေၿပာတာကိုၾကားဖူးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ ဘာသာစကားတစ္ခုကုိထိန္းသိမ္းမွဳဟာ ဘယ္ေလာက္၊ ဘာေၾကာင့္အေရးၾကီးတယ္ဆုိတာကို ရွင္းဖုိ႔လုိလာပါၿပီ။ ကမာၻေပၚဘာသာစကားတစ္မ်ဳိးတည္း ေၿပာရင္ေကာင္း တယ္လုိ႔က်ေနာ္မယုံၾကည္ပါဘူး။ ေလာကေဂဟစနစ္ႏွင့္ လူသားသမုိင္းကုိနားလည္ႏုိင္ ဖုိ႔ဆုိရင္ မတူညီတဲ့စံႏွဳန္းေတြ၊ ရွဳေထာင့္ေတြဘက္ကေနသုံးသပ္ႏုိင္မယ့္ ကြဲၿပားတဲ့တန္ဘုိးေတြရွိေနသင့္ တယ္ လုိ႔ယုံၾကည္လုိ႔ပါ။

Identity

ဘာသာစကားဆုိတာ လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႕စံႏွဳန္းတန္ဘုိးေတြကိုေဖာ္ၿပတဲ့ ကုိယ္ပုိင္ identity တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ အသက္ရွင္ဖုိ႔ေလကုိ လူတုိင္းလုိအပ္သလုိ ယဥ္ေက်းမွဳအသုိင္းအ၀ုိင္းတစ္ခုမွာရွင္သန္လုိသူတုိင္း ဘာသာစကား တစ္ခုလုိအပ္မွာပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာစကားတစ္ခုကိုထိန္းသိမ္းဖုိ႔အားမေပးၿခင္းဟာ အဲ့ဒီလူမ်ဳိးစုရဲ႕identity ႏွင့္တန္ဘုိးေတြကိုလ်စ္လ်ဴရွဳလုိက္တာၿဖစ္သလုိ ေပ်ာက္ဆုံးေအာင္တြန္းအားေပး လုိက္တာပဲၿဖစ္ပါတယ္။

ယဥ္ေက်းမွဳ

ဘာသာစကားဆုိတာ ယဥ္ေက်းမွဳကုိသယ္ေဆာင္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ တြန္းအားၿဖစ္ပါတယ္။ ကာလေဒသ နဲ႔လုိက္ေလ်ာညီေထြတဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳကုိ သူကပုံေဖာ္တယ္။ ဘာသာစကားမရွိသူဟာ ယဥ္ေက်းမွဳမရွိႏုိင္သလုိ ဘာသာစကားေပ်ာက္ဆုံးၿခင္းဟာ ယဥ္ေက်းမွႈေပ်ာက္ဆုံးၿခင္းပဲၿဖစ္တယ္။ ေခတ္ကာလအဆက္ဆက္ ႏွင့္အစဥ္ အလာေတြရဲ႕ သမုိင္းေတြကိုသယ္ေဆာင္သလုိ၊ ကဗ်ာ၊ သီခ်င္း၊ အကစတဲ့အႏုပညာေတြကတဆင့္ ေဖာ္က်ဴးထိန္းသိမ္းေလ့ရွိတဲ့ လူ႔ယဥ္ေက်းမွဳတစ္ခုလည္းၿဖစ္ပါတယ္။ ၿမန္မာၿပည္အလယ္ပုိင္းမွာ တစ္ခ်ိန္က အင္အားၾကီးမားခဲ့တဲ့ပ်ဴလူမ်ဳိးေတြရဲ႕ဘာသာစကားေပ်ာက္ဆုံးရာ ကေန ပ်ဴယဥ္ေက်းမွဳေပ်ာက္ၿပီး လူမ်ဳိးပါ ေပ်ာက္သြားရတာကုိၾကည့္ရင္ဘာသာစကားရဲ႕အေရးပါပုံကုိ သိႏုိင္မွာၿဖစ္ပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ဘာသာစကားဟာ လူသားေတြရဲ႕ရင္းၿမစ္မူလအစကုိရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရာမွာ အေရးပါတဲ့ဂ႑ တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာေဗဒပညာရပ္နယ္ပယ္မွာ ေဒသဆုိင္ရာစကားေတြဟာလူသားမ်ားရဲ႕ဆက္စပ္မွဳ သမုိင္းေတြကိုေဖာ္ထုတ္မွတ္တမ္းတင္ရာမွာ အေရးအပါဆုံးပါပဲ။ စုိထုိင္းစနည္းပါးတဲ့အပူပုိင္းေဒသေတြမွာလို သမုိင္းဆုိင္ရာအေထာက္အထားေတြကုိရွာေဖြေတြ႕ရွိႏုိင္ဖုိ႔ခက္ခဲတဲ့ စုိစြတ္ၿပီးမုိးမ်ားတဲ့အရပ္ေဒသေတြ မွာေတာ့ ဘာသာစကားသာလ်ွင္တစ္ခုတည္းေသာ ရွင္သန္သည့္အေထာက္အထားအၿဖစ္က်န္ရွိတာ ၿဖစ္ပါတယ္။

ဥာဏ္ (Knowledge)

လူသားေတြရဲ႕တုိးတက္မွဳႏွင့္အသိပညာအတတ္ပညာေတြအားလုံးရဲ႕ပင္မဟာ ဘာသာစကားၿဖစ္တယ္လုိ႔ ပညာရွင္ေတြအဆုိရွိဖူးပါတယ္။ ဒီေန႔သိပံၸပညာႏွင့္၀ိဇၨာအသိေတြအားလုံးဟာ ဘာသာစကားတတ္ေၿမာက္မွဳ ကေနအေၿခခံလာတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ေနထုိင္တဲ့ပတ္၀န္းက်င္ေလာကကမာၻကုိလုိက္ၿပီးဘာသာစကားေတြ ကြဲၿပား ၾကတာဟာ ေဒသတစ္ခုနဲ႔တစ္ခုမတူညီတဲ့သဘာ၀စနစ္ေတြေၾကာင့္ၿဖစ္သလုိ အဲ့ဒီေဒသစနစ္ၿဖစ္စဥ္ေတြကုိ ေဒသခံေတြရဲ႕နားလည္ခံစားသိၿမင္တဲ့ အသိတရား သို႔မဟုတ္ ဥာဏ္ႏွင့္ေပါင္းစပ္တဲ့အခါ ေဒသဆုိင္ရာ ဥာဏ္ ပညာ သို႔မဟုတ္ အသိတရားတခုၿဖစ္လာတယ္။ ဒါဟာ ကမာၻၾကီးရဲ႕သဘာ၀စနစ္ကုိနားလည္ေအာင္ ၾကိဳးစားရာမွာ မၿဖစ္မေနထည့္သြင္းစဥ္းရမယ့္ ဥာဏ္အစိတ္အပုိင္းတစ္ခုၿဖစ္လာပါတယ္။ ေဒသအတြင္းက သစ္ေတာတစ္ခုမွာ ၾကားရတဲ့ ငွက္ေအာ္သံ ကိုအစြဲၿပဳၿပီး အဲ့ဒီငွက္ကုိနာမည္ေပးသလုိ၊ အပင္ေတြရဲ႕အသုံး၀င္ပုံ ေတြကုိလုိက္ၿပီးလည္း အမ်ဳိးအမည္ေတြ ကြဲၿပားၾကပါတယ္။ ဒီအရာေတြကိုမေတြ႔ရေတာ့တဲ့အခါ အဲ့ဒီသဘာ၀ စနစ္ေတြကုိနားလည္ဖုိ႔ပုိခက္ခဲ လာပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္ ေဆးပညာသာမက အၿခားသိပံၸႏွင့္ ၀ိဇၨာအသိေတြ အတြက္ ေဒသဥာဏ္သိရွိမွဳက ဘယ္ေလာက္အေရးပါတယ္ဆုိတာကုိ ေထာက္ၿပခ်င္တာပါ။ သဘာ၀တရား ႏွင့္ယွက္ႏြယ္ ေနတဲ့ဘာသာ စကားေတြဆုံးရွံးသြားၿခင္းဟာ ေဒသတန္ဘုိးႏွင့္သဘာ၀ၿဖစ္စဥ္ေတြရဲ႕အရင္းအၿမစ္ ေတြဆုံးရွံးၿခင္း တစ္မ်ဳိး ပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ဘာသာစကားတစ္ခုမွာ အၿခားဘာသာစကားတစ္ခုႏွင့္ၿပီးၿပည့္စုံေအာင္ မေဖာ္ၾကဴးႏို္င္တဲ့ ေလးနက္ၿပီးအဓိပၸယ္ၿပည့္၀တဲ့ အသုံးအႏွဳန္းေတြအၿမဲရွိပါတယ္။

တရုတ္-တိဘက္စကားအုပ္စုအႏြယ္၀င္ေတြၿဖစ္ၾကတဲ့အေရွ႕အာရွစကားေတြထဲက တိဘက္-ၿမန္မာအႏြယ္ ၀င္ ေတြရဲ႕စကားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ေလ့လာမွတ္တမ္းတင္မွဳေတြမၿပဳရေသးတာကုိေတြ႔ရသလုိ အခ်ဳိ႕ ဆုိရင္ ေပ်ာက္ဆုံးစၿပဳေနတာကုိေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာ သမိုင္းႏွင့္ဘာသာေဗဒဆုိင္ရာ သုေတသနၿပဳၽမွဳေတြက်ယ္က်ယ္ၿပန္႔ၿပန္႔ၿဖစ္ထြန္းဖုိ႔လုိအပ္တယ္လုိ႔ယူဆပါတယ္။ မၾကာေသးမီက ၿပဌာန္း လုိက္တဲ့ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းပုံအေၿခခံဥပေဒထဲမွာ ဒီလုိလုပ္ေဆာင္ႏုိင္ဖုိ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံအေၿခခံဥပေဒပါ လူမွဳဥပေဒတစ္ရပ္အၿဖစ္ (ပုဒ္မ ၃၆၅၊ စာ-၁၅၂) ကုိထည့္သြင္းၿပဌာန္းလုိက္ၿခင္းအေပၚ ၾကဳိဆုိရမွာပဲၿဖစ္ ပါတယ္။

မိခင္မ်ားေန႔

ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာမိခင္မ်ားေန႔ကုိ ခရစ္ယာန္အသင္းေတာ္ေတြမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ မိခင္ မ်ားေန႔၀တ္ၿပဳကုိးကြယ္ၿခင္းဆုိၿပီးႏွစ္စဥ္ ေမလရဲ႕ ဒုတိယပတ္ဥပုဒ္ေန႔မွာ က်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီေန႔ဟာ၊ အေၿခခံအားၿဖင့္ အသင္းေတာ္တြင္းမွာရွိတဲ့ မိခင္ေတြအားလုံးကုိ ဂုဏ္ၿပဳက်င္းပေလ့ရွိတာၿဖစ္သလုိ၊ ဇြန္လ တတိယပတ္ဥပုဒ္ေန႔ကုိေတာ့ ဖခင္မ်ားေန႔ဆုိၿပီးသတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

ဒီေတာ့၊ မိခင္မ်ားေန႔ေပၚေပါက္လာရတဲ့သမုိင္းေလးကုိေၿပာဖုိ႔လုိလာပါၿပီ။ ဒီေန႔ေပၚေပါက္လာပုံႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး၊ ကြဲၿပားတဲ့ထင္ၿမင္ခ်က္ေတြ ရွိၾကေပမယ့္၊ ပထမဦးဆုံးေသာ မိခင္ေန႔ကုိေတာ့ ဂရိႏုိင္ငံမွာစ တင္ခဲ့ တာၿဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ဂရိနတ္ဘုရား မ်ားရဲ႕မိခင္ၿဖစ္သူ ေရအာ (Rhea) ကုိဂုဏ္ၿပဳပူေဇာ္ ဖုိ႔က်င္းပခဲ့ၾက တာၿဖစ္ပါတယ္။ ေနာင္အခါ၊ အဂၤလန္ႏုိင္ငံမွာ ၁၇ ရာစုေလာက္ကစၿပီး မိခင္ေတြကိုဂုဏ္ၿပဳ တဲ့အေနနဲ႔ မိခင္မ်ားေန႔ (သုိ႔မဟုတ္) မိခင္မ်ား ဥပုဒ္ေန႔ ဆုိၿပီးစတင္က်င္းပလာခဲ့ ၾကတယ္။

အေမရိကမွာေတာ့၊ ၁၈၇၇ ခုႏွစ္မွာ Ms. Julia Ward Howe ႏွင့္ Ms.Anna Jarvis ဆုိသူတုိ႔က မိခင္မ်ားေန႔ က်င္းပဖို႔အၾကံၿပဳခဲ့ၾကၿပီး၊ အေမရိကန္သမၼတ Woodrow Wilson က ၁၉၁၄ ခုႏွစ္ေမလ ၈ရက္ေန႔မွာ လက္မွတ္ထုိးအတည္ၿပဳေပးခဲ့ရာက ေနာင္မွာ ေမလ ဒုတိယပတ္ဥပုဒ္ေန႔ကုိ သတ္မွတ္ၿပီး ကမာၻတ၀န္း က်င္းပလာခဲ့တာ ဒီေန႔ထိပဲၿဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ၿပည္တြင္းစစ္အၿပီး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ကုိအထိမ္းအမွတ္ ၿပဳတဲ့အေနနဲ႔က်င္းပဖုိ႔အၾကံရခဲ့ရာကစတင္ခဲ့ တယ္လုိ႔မွတ္သားဖူးပါတယ္။ ပထမဆုံး မိခင္မ်ားေန႔ဥပုဒ္ေန႔ကုိ မီရွီဂန္က Albion အရပ္မွာက်င္းပခဲ့တာၿဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္လုိပဲစတင္ခဲ့သည္ၿဖစ္ေစ၊ မိခင္ေတြဟာ ဂုဏ္ၿပဳထုိက္သူေတြ ၿဖစ္တာမုိ႔ မြန္ၿမတ္ယဥ္ေက်းတဲ့ လုပ္ေဆာင္မွဳတစ္ခုလုိ႔ဆုိရမွာပါ။ မိမိတုိ႔ရွင္သန္ေနထုိင္တဲ့အသုိက္အၿမွဳံေလးမွာ ဘယ္လုိအခက္ အခဲေတြ ရွိေနပါေစ..ေႏြးေထြးမွဳေပးႏုိင္တဲ့ေမတၲာရွင္ေတြပဲ မဟုတ္ပါလား။ ၿမန္မာၿပည္မွာေတာ့၊ စာေရးဆရာၾကီး ဦးသုခက မိခင္မ်ားေန႔ကုိမိတ္ဆက္ေရးသားခဲ့ရာကေန အသင္းေတာ္ၿပင္ပ အသုိင္း၀ိုင္းေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ၿပန္႔ၿပန္႔လူသိမ်ားလာရာက မၾကာေသးမီႏွစ္ေတြကစၿပီး အေမမ်ားေန႔ဆုိၿပီး စတင္အသိ အမွတ္ ၿပဳက်င္းပလာၾကာကုိေတြ႔ရပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း၊ အသင္းေတာ္အတြင္းမွာက်င္းပတဲ့ ကာလႏွင့္ အသင္းေတာ္ၿပင္ပအသုိင္းအ၀ုိင္းေတြ ၾကား မွာက်င္းပတဲ့ ရက္ကာလေတြေတာ့ မတူၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ ခုလုိတစ္ႏုိင္ငံလုံးအတုိင္းအတာႏွင့္က်ယ္ က်ယ္ၿပန္႔ၿပန္႔ ၿဖစ္လာတာကုိ ၾကိဳဆုိရမွာပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ေနာင္အခါမွာ ဖခင္မ်ားေန႔ကုိပါ လူသိမ်ားလာၿပီး က်င္းပႏုိင္မယ္ဆုိရင္ပိုေကာင္းပါလိမ့္မယ္။

လီဒုိလမ္းႏွင့္သူတုိ႔ဘ၀

ရွင္ေဘြယံ-နန္းယြန္း လီဒုိလမ္းပုိင္းတစ္ေနရာ

ဒုတိယကမာၻစစ္ကာလေတြၿဖစ္တဲ့ ၁၉၃၀-၃၁ မွာ ဂ်ပန္က မန္ခ်ဴးရီးယားကုိ၀င္သိမ္းၿပီးတဲ့ေနာက္ တရုတ္-ဂ်ပန္ ဒုတိယစစ္ပြဲၾကီးစတင္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၃၇ မွာေတာ့ စစ္ဟာပုိမုိအရွိန္ၿမွင့္လာခဲ့သလုိ တရုတ္ႏုိင္ငံရဲ႕အစိတ္အပုိင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ဂ်ပန္ကသိမ္းယူႏုိင္ခဲ့တာေၾကာင့္ တရုတ္တပ္မေတာ္အတြက္ လုိအပ္ေနတဲ့စစ္ အေထာက္အပံ့ေတြကုိ ေပးပုိ႔ရာမွာ အဟန္႔အတားေတြၿဖစ္ေနခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ ကူမင္းၿမိဳ႕ကေန လားရွိးၿမိဳ႕ ကိုဆက္သြယ္တဲ့ရထားလမ္းတစ္ခုကုိ တရုတ္အလုပ္သမားေတြႏွင့္စတင္ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး ၁၉၃၈ မွာအၿပီး သတ္ခဲ့တယ္။ ဒီလမ္းကုိ ဗမာၿပည္လမ္း (Burma Road) လုိ႔ေခၚတယ္။ လားရွိး-ရန္ကုန္ရထားလမ္းရွိေန တာေၾကာင့္၊ ရန္ကုန္မွာရွိေနတဲ့စစ္အေထာက္အပံ့ေတြကုိ ပုိ႔ေဆာင္ေပးဖုိ႔စီစဥ္ခဲ့တာၿဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း၊ ကံဆုိးခ်င္ေတာ့ ၁၉၄၂ မွာ ဂ်ပန္က ဗမာၿပည္ကုိ၀င္သိမ္းလုိက္တဲ့အခါ ဒီဆက္သြယ္ေရး လမ္းမၾကီးပါ ပိတ္ဆုိ႔သြားပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ တရုတ္တပ္ေတြကိုေထာက္ပံ့ေပးႏုိင္ဖုိ႔ နည္းလမ္းေတြ စဥ္းစားၾကရာကေန အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေဒလီၿမိဳ႕ကေန ကူမင္းကုိဆက္သြယ္ႏုိင္မယ့္ လမ္းသစ္ေဖာက္လုပ္ဖုိ႔ကုိ အၾကံ ၿပဳခဲ့ၾကရာက လီဒုိလမ္းေဆာက္လုပ္ေရးၾကီးေပၚေပါက္လာခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီခ်ိန္မွာ အာရွပစိတ္ဖိတ္ေဒသရဲ႕ အိႏၵိယ-ဗမာ-တရုတ္ႏုိင္္ငံဆုိင္္ရာ စစ္ဦးစီးခ်ဴပ္ၿဖစ္သူ အေမရိကန္စစ္ဗုိလ္ခ်ဴပ္ ဂ်ဳိးဇက္(W) စတီးလ္၀ဲလ္ က ဒီလမ္းေဆာက္လုပ္ေရးကုိကြပ္ကဲခဲ့ရတယ္။ ရန္ကုန္ကအေထာက္အပံ့ေတြရပ္ဆုိင္းသြားတာေၾကာင့္၊ အစီအစဥ္ အရ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ကခ်ာေဒသႏွင့္ဘုံေဘမွာရွိေနတဲ့ စစ္အေထာက္အပံ့ေတြကုိ ဒီလမ္းကေန လားရွဳိးကုိၿဖတ္္ၿပီး နဂိုလမ္းေဟာင္းအတုိင္းတင္ပုိ႔ေပးႏုိင္ဖုိ႔ၿဖစ္ပါတယ္။ နဂိုလမ္းမရွိရာ (ရွမ္းၿပည္မွာရွိတဲ့)မုံယူလမ္းဆုံအထိ ၄၆၅ မုိင္ရွည္တဲ့လီဒိုလမ္းေဆာက္လုပ္ေရးကုိ ၁၉၄၅ အေစာပုိင္းမွာၿပီးတယ္။ ဒီလမ္းပုိင္းကုိေတာ့ လီဒုိလမ္းမ ၾကီးလုိ႔ေခၚပါတယ္။

ကူမင္းကုိဆက္သြယ္တဲ့ မုံယူလမ္းပုိင္းကေန မုိင္ေပါင္း ၆၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ရွိတဲ့ ဗမာၿပည္လမ္းပုိင္းကုိ စစ္ဘက္ အင္ဂ်င္နီယာေတြ၊ ေဒသခံေတြရဲ႕လုပ္အားေတြႏွင့္ ၿပန္လည္မြမ္းမံတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကၿပန္ပါတယ္။ ဒီလမ္းဆုံ ၿဖစ္တဲ့ မုံယူကေန ကူမင္းအထိဆက္သြယ္ထားတဲ့ဗမာၿပည္လမ္းပုိင္းကုိ ဗုိလ္ခ်ဴပ္ၾကီး စတီး၀ဲလ္ကုိဂုဏ္ၿပဳ တဲ့အေနနဲ႔ စတီး၀ဲလ္လမ္းမၾကီးလုိ႔အမည္ေပးခဲ့တယ္။ ေနာင္မွာေတာ့၊ လီဒိုကေန-ကူမင္းအထိ မုိင္ေပါင္း ၁၀၇၉ မုိင္ရွည္တဲ့ လမ္းမၾကီးတစ္ခုလုံးကုိ စတီး၀ဲလ္လမ္းမၾကီးလုိ႔လူသိမ်ားလာၾကပါတယ္။

ဗမာၿပည္လမ္းပုိင္းကုိတည္ေဆာက္ၾကစဥ္က

အဲ့ဒီစတီး၀ဲလ္လမ္းမၾကီးဟာ ဗမာၿပည္အပုိင္းမွာ အေနာက္ေၿမာက္ပုိင္းက နာဂေဒသေတြၿဖစ္တဲ့ ပန္ေဆာင္ၿမိဳ႕၊ နန္းယြန္းၿမိဳ႕ႏွင့္ရွင္ေဘြယံၿမိဳ႕ေတြကုိၿဖတ္သြားၿပီး၊ ကခ်င္ၿပည္နယ္ထဲမွာေတာ့ တႏုိင္းၿမိဳ႕ကေနတဆင့္ ၿမစ္ၾကီးနား၊ စတဲ့ၿမိဳ႕ၾကီးေတြကိုပါ ၿဖတ္သြားပါတယ္။ ဟူးေကာင္းလြင္ၿပင္ေဒသရဲ႕အလယ္ဗဟုိကေနၿဖတ္သြား တဲ့လမ္းမၾကီးပါ။ ေနာင္မွာ ဒီေဒသေတြရဲ႕ဖံြ႕ၿဖဳိးအေရးအတြက္အေရးပါတဲ့လမ္းမၾကီးၿဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ၾကီးၿပီးကတည္းက၊ ႏွစ္ေပါင္းေၿခာက္ဆယ္ေက်ာ္အထိ မြမ္းမံမွဳမရွိပဲ တိမ္္ေကာေနတဲ့ အဲ့ဒီလမ္းမၾကီး ဟာ ခုေတာ့ အိႏၵိယ-ၿမန္မာ-တရုတ္သုံးႏုိင္ငံကုိဆက္သြယ္ႏုိင္မယ့္ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းၾကီးတစ္ခုအၿဖစ္ မၾကာခင္မွာ ေပၚလာေတာ့မွာၿဖစ္ပါတယ္။ အိႏၵိယဘက္မွာရွိတဲ့ နန္ေပါင္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ၂၀၁၀ နာဂပြဲေတာ္ တစ္ခုသြားတက္တုန္း၊ နယ္စပ္ေက်ာက္တုိင္နားအထိအိႏၵိယအစုိးရဘက္က ကတၲရာလမ္းခင္းထားတဲ့ၿပဳၿပင္မွဳ ေတြကိုေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။

ၿမန္မာၿပည္ဘက္လမ္းပုိင္းမွာေတာ့ ၿမစ္ၾကီးနားကေန တႏုိင္းေလာက္ထိသာ ေၿမသားညိွထားတဲ့ၿပဳၿပင္မွဳေတြကို ေတြ႕ရၿပီး ဆက္လက္မြမ္းမံသြားမယ့္အေနအထားေတြလည္းေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒီလမ္းကုိၿပဳၿပင္မြမ္းမံဖုိ႔ ခုေတာ့ တရုတ္ကုမၸဏီတစ္ခုႏွင့္ ယုဇနကုမၸဏီတုိ႔ကုိ အစုိးရက လုပ္ကိုင္ခြင့္တင္တာေတြခ်ေပးလုိက္တာေၾကာင့္ ဒီလမ္းဟာမၾကာခင္ ၿပန္လည္အသက္၀င္လာေတာ့မယ္လုိ႔ယူဆရပါတယ္။ ဒီလမ္းၿပန္လည္အသက္၀င္ လာၿခင္းနဲ႔အတူ ေဒသဖြံ႕ၿဖဳိးေရးကိုပါအေထာက္အကူၿပဳႏုိ္င္လိမ့္မယ္လုိ႔လည္းေမ်ွာ္လင့္ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လည္း၊ ရာစုႏွစ္ႏွစ္ခုစာေလာက္ေနာက္က်က်န္ေနေသးတဲ့ ေဒသခံနာဂလူမ်ဳိးေတြႏွင့္ ကခ်င္လူမ်ဳိးေတြအတြက္ ေတာ့ အဲ့ဒီလမ္းမၾကီးကေနေပၚေပါက္လာမယ့္ ဖြံ႕ၿဖဳိးေရးဆုိတာၾကီးကို စိန္ေခၚမွဳမ်ဳိးစုံႏွင့္ရင္ဆုိင္ၾကရ အုံးမွာမို႔ စိတ္လွဳပ္ရွားစရာေကာင္းတဲ့ကာလေတြကိုၿဖတ္ေက်ာ္ၾကရအုံးမွာအေသအခ်ာပါပဲဗ်ာ။

Lake of no Return

အိႏိၵယႏုိင္ငံအရူနာခ်ာလ္ပရာေဒ့ရွ္ၿပည္နယ္ႏွင့္ၿမန္မာႏုိင္ငံအေနာက္ေၿမာက္ဘက္က နာဂေတာင္တန္းရဲ႕ၿမိဳ႕ေပါက္စေလးတစ္ခုၿဖစ္တဲ့ ပန္ေဆာင္ဆုိတဲ့ နယ္စပ္ၿမိဳ႕ေလးမွာ ဒ႑ာရီဆန္ဆန္သမုိင္းတြင္ထင္ရွားတဲ့ ေနာင္ရန္းအင္းဆုိတာရွိတယ္။ ဒ႑ာရီအရေတာ့ အဲ့ဒီေနာင္ရန္းအင္းအရပ္မွာတစ္ခ်ိန္က ရြာတစ္ရြာရွိခဲ့ဖူးေၾကာင္း၊ ငါးဟင္းတစ္မ်ဳိးကုိခ်က္ၿပဳတ္စားေသာက္မိၿပီးေနာက္မွာ တစ္ရြာလုံးေရထဲၿမွပ္သြားရာက အဖြားအိုႏွင့္ေၿမးမေလးတုိ႔သာလႊတ္ေၿမာက္ခဲ့ၾကၿပီး၊ အဖြားအုိရဲ႕၀ါးေတာင္ေ၀ွးကုိ ကမ္းစပ္တစ္ေနရာ ၀ါးဆစ္ေၿပာင္းၿပန္ထုိးစုိက္ထားခဲ့ရာ ၀ါးပင္ေပါက္လာကာ ထုိ၀ါးဆစ္ေၿပာင္းၿပန္ပါေသာ ၀ါးပင္မ်ား ေနာင္ရန္းအရပ္တြင္ယေန႔တုိင္ေတြ႔ရေၾကာင္းေဒသခံတုိ႔က ယုံၾကည္ၾကပါတယ္။

ဒီအင္းဟာနာဂေတာင္တန္းမွာ အထင္ရွားဆုံးအင္းၿဖစ္သလို၊ သမိုင္း၀င္လီဒိုလမ္းမၾကီးအနီးမွာရွိတာေၾကာင့္လည္း သြားလာရလြယ္ကူပါတယ္။ အင္းရဲ႕အက်ယ္အ၀န္းက၊ အလ်ား၂ မုိင္ႏွင့္အနံတစ္မုိင္ပတ္လည္ခန္႔ရွိမယ္ထင္ပါတယ္။ ခ်င္းၿပည္က ရိေရကန္ႏွင့္ခပ္ဆင္ဆင္ၿဖစ္ေပမယ့္၊ သူ႔ထက္ေတာ္ေတာ္က်ယ္ပါတယ္။ အင္းပတ္လည္ဟာ လယ္ေၿမေတြၿဖစ္ေနၿပီး ေဒသခံေတြရဲ႕ ေက်းဇူးေတာ္ဆန္အိုးၾကီးလည္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီအရပ္မွာ မိုးစပါးတစ္မ်ဳိးတည္းစုိက္လုိ႔ရတယ္လုိ႔သိရပါတယ္။ လယ္ေၿမေတြဟာ ေဒသခံေတြစုိက္ပ်ဳိးႏုိင္တာထက္ပုိၿပီးရွိေနပါတယ္။ ေၿမလြတ္ေၿမရိုင္းေတြေပါသလုိ ရြံ႕ႏြံေတာေတြထဲမွာလည္း ေတာ၀င္ေတြေတာ္ေတာ္ေလးေပါပါတယ္။

ေဒသခံေတြအဆုိအရ ဒီေရကန္ၾကီးရဲ႕ေအာက္ထဲမွာ ဒုတိယကမာၻၻစစ္ၾကီးၿပီးေတာ့ မဟာမိတ္တပ္ေတြ တပ္ၿပန္ဆုတ္တဲ့အခါ ဌင္းတုိ႔ရဲ႕လက္နက္ခဲယမ္းမီးေက်ာက္ေတြအခ်ဳိ႕ကို ဒီကန္ၾကီးထဲပစ္ခ်နစ္ၿမွဳပ္ခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ ဒါကုိသိတဲ့ေဒသခံနာဂေတြအတြက္ေတာ့ တူးလုိ႔မကုန္တဲ့ရတနာသုိက္တစ္ခုပါပဲ။ အမဲလုိက္ရာမွာလုိအပ္ေနတဲ့ယမ္းႏွင့္ခဲေတြကုိ ဒီေရကန္ၾကီးထဲကပဲ ဆယ္ယူသုံးစြဲၾကတာ ဒီေန႔ထိပါ။ မ်ားေသာအားၿဖင့္ေတာ့ ေလယဥ္ပစ္အေၿမာက္ဆံေတြႏွင့္ဗုံးလက္နက္မ်ဳိးေတြၿဖစ္ပါတယ္။ ေရေမွာ္ပင္ႏွင့္ရံြ႕ႏြံထူထပ္တဲ့အဲ့ဒီကန္ၾကီးထဲက လက္နက္ခဲယမ္းေတြဆယ္ယူတဲ့အလုပ္ဟာ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းပါတယ္။

ဒီအရပ္မွာ ငါးမ်ဳိးကြဲေတြရွိေပမယ့္၊ ကန္ထဲမွာေတာ့ ငါးေတာက္(ငါးက်င္းနဲ႔ဆင္တဲ့)ငါးတစ္မ်ဳိးတည္းသာရွိတာေတြ႔ရတယ္။ ဒီငါးကုိစားရင္ ေတာက္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္၊ စားေကာင္းတဲ့ ေဒသခ်က္နည္းေလးေတာ့ရွိပါတယ္။ ဒီကန္ၾကီးရဲ႕အေရွ႕ဘက္ေတာင္တန္းၾကီးေပၚမွာေတာ့၊ သူ႔ထက္နည္းနည္းငယ္တဲ့ ေနာင္ဆုိင္အင္းဆုိတာရွိပါတယ္။ ေဒသခံေတြအေၿပာအရ နတ္ၾကီးတယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ ေနာင္ရမ္းအင္းနဲ႔ေနာင္ဆုိင္အင္းတုိ႔ရဲ႕အအုပ္အစိုးနဂါးမင္းေတြဟာ မဟာမိတ္ေတြၿဖစ္ခဲ့ၾကတယ္လုိ႔လဲဆုိတယ္။ ကခ်င္ၿပည္မွာရွိတဲ့ အင္းေတာ္ၾကီးရဲ႕နဂါးမင္းသမီးကိုေနာင္ဆုိင္နဂါးမင္းကခုိးေၿပးရာက စစ္ၿဖစ္ခဲ့ၿပီး ေနာင္ရန္းအင္းရဲ႕စစ္ကူနဲ႔အႏုိင္ယူႏုိင္ခဲ့လုိ႔၊ ေနာင္ဆုိင္အင္းကုိ အဲ့ဒီေတာင္ေပၚမွာ ပုန္းခုိေစခဲ့တယ္။ ဒ႑ာရီလာ ထုိစစ္ၿဖစ္ရာအရပ္က ေက်ာက္ခံတပ္ကုိ လီဒိုလမ္းေပၚမွာရွိတဲ့ ေလာက္လုိင္ရြာႏွင့္ေနာင္ရန္းရြာၾကားမွာ ဒီေန႔ထိေတြ႕ရတယ္လုိ႔ လဲေဒသခံေတြကေၿပာပါတယ္။ ခႏၲီးၿမိဳ႕အထက္မွာရွိတဲ့ ေက်ာက္ဆည္အရပ္ဟာ ေနာင္ဆုိင္နဂါးမင္းထြက္ေၿပးစဥ္ကပိတ္ထားခဲ့တဲ့ပထမေနရာလုိ႔အဆုိရွိပါတယ္။

ေနာင္ရန္းအင္းကုိ အိႏိၵယဘက္မွာေတာ့ ၿပန္လမ္းမရွိတဲ့အင္း (Lake of no Return) လုိ႔လူသိမ်ားသလို အာသံလူမ်ဳိးေတြရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပါဆက္စပ္ေနတယ္လုိ႔သိရပါတယ္။ ဒီလုိဆက္စပ္မွဳရွိတာဟာ၊ ယခုအာသံၿပည္ကိုထူေထာင္ခဲ့ၾကတဲ့ အဟုန္ရွမ္း(Tai Ahom) ေတြ ၁၃ ရာစုမွာ ယခုတရုတ္ၿပည္မွာရွိတဲ့ ရွမ္းႏုိင္ငံေတာ္ နန္ေခ်ာင္က်ဆုံးၿပီးခ်ိန္မွာ ရွမ္းအုပ္စုတစ္ခုၿမန္မာၿပည္ေၿမာက္ပုိင္းၿဖစ္တဲ့ နာဂေဒသအပါအ၀င္ ဟူးေကာင္းေဒသဘက္ကို ေရြ႕ေၿပာင္းလာခဲ့စဥ္က သမုိင္းတြင္ခဲ့တာေတြၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေၿမာက္ပုိင္းေဒသမွာ ရွမ္းနာမည္ပါတဲ့ အရပ္ေတြေခ်ာင္းေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရွိေနတာကိုေတြ႔ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္လုိပဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ စီးပြားေရးရႈေထာင့္ဘက္ကေၿပာရရင္ေတာ့၊ ပန္ေဆာင္ ေဒသအတြင္းမွာရွိတဲ့သဘာ၀တရားေတြအပါအ၀င္နာဂယဥ္ေက်းမွဳ၊ ရုိးရာအစဥ္အလာႏွင့္ သမုိင္းေတြဟာ ေဒသခရီးသြားလုပ္ငန္းကို ဆြဲေဆာင္မွဳေပးႏုိင္မဲ့ေနရာဆုိတာအေသအခ်ာပါပဲ။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာေတာ့ ႏွစ္စဥ္ပြင့္လင္းရာသီေတြမွာ အိႏိၵယႏုိင္ငံသားေတြ လာေရာက္လည္ပတ္တဲ့ေနရာေလးတစ္ခုၿဖစ္ေနပါတယ္။ ပန္ေဆာင္ၿမဳိ႕ရွိစားေသာက္ဆုိင္တစ္ခုခုကေန ေနေရာင္က်ေနတဲ့ေနာင္ရန္းအင္းကုိေက်ာ္ၿဖတ္ၿပီးလွမ္းၾကည့္လုိက္ရင္ ၿမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕အၿမွင့္ဆုံးေတာင္တစ္ခုၿဖစ္တဲ့ ပတ္ကြိဳင္ (Mt.Pakai) ေတာင္ၾကီးကုိ ခံ့ညားစြာနဲ႔ေတြ႕ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ေနလုံးၾကီးပတ္ကြိဳင္ေတာင္ေနာက္ေရာက္သြားခ်ိန္ဟာ ပန္ေဆာင္တစ္ၿမဳိ႕လုံးအေမွာင္က်ခ်ိန္ပါပဲ။